Geachte gemeenteraad,
Hierbij bieden wij u de jaarstukken aan over het jaar 2021.
Doel van de Jaarstukken 2021
In de Begroting 2021 heeft u kaders gesteld. U gaf aan welke plannen er het afgelopen jaar gerealiseerd moesten worden en hoeveel middelen u daarvoor beschikbaar stelde. In deze jaarstukken geven wij aan wat terecht is gekomen van deze plannen. Wij gaan daarbij enerzijds in op de beleidsdoelen en activiteiten in de verschillende programma’s; dat is het jaarverslag. Anderzijds leggen wij verantwoording af over hoe de budgetten zijn besteed en hoe de gemeente er financieel voor staat; dat is de jaarrekening.
De wettelijke basis voor het samenstellen van de jaarstukken wordt gevonden in artikel 197 van de Gemeentewet: het college legt aan de raad over elk begrotingsjaar verantwoording af over het door hem gevoerde bestuur, onder overlegging van de jaarrekening en het jaarverslag. De regels uit het ‘Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten’ (BBV) hebben we ook in acht genomen.
Sluitstuk van de planning & controlcyclus 2021
De Jaarstukken zijn het laatste document in de planning en controlcyclus van 2021, ook wel p&c-cyclus genoemd. Startpunt van die cyclus was de Kadernota 2021-2024, gevolgd door de Begroting 2021. Met het vaststellen van die documenten bepaalde u in hoofdlijnen wat er in 2021 moest gebeuren en hoeveel middelen daarvoor beschikbaar waren. Daarmee gaf u kaders voor ons college.
In 2021 hebben wij u via een budgetrapportage in mei (Meibrief 2021) en een bestuursrapportage in december (Bestuursrapportage najaar 2021) op de hoogte gehouden van de voortgang van het bestaande beleid en de financiële stand van zaken. Daarmee had u de gelegenheid tussentijds bij te sturen.
Met de Jaarstukken 2021 wordt de cyclus voor 2021 zoals gezegd afgerond. Daarmee stellen wij u in staat invulling te geven aan uw controlerende rol.
Ontwikkelingen in 2021
Het jaar 2021 zal waarschijnlijk lang herinnerd worden als het tweede jaar van de coronapandemie. Neder-Betuwe is net als de rest van de wereld ook afgelopen jaar stevig geraakt door de uitbraak van COVID-19 en de maatregelen die getroffen zijn om de gevolgen van de pandemie in te dammen. De maatschappelijke gevolgen zijn ingrijpend geweest. Ook in onze gemeente zijn inwoners ziek geworden en zijn inwoners overleden na een coronabesmetting. Daarnaast hebben de maatregelen van het Rijk ervoor gezorgd dat veel niet kon doorgaan wat voorheen gewoon was.
Ondanks dat, is er in 2021 een hoop gerealiseerd. In de programmaverantwoording gaan we uitgebreid in op de voornemens, de voortgang daarvan en de ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan. Een aantal resultaten uit 2021 willen we hier expliciet kort noemen, zonder andere resultaten tekort te doen.
- In 2021 heeft Neder-Betuwe de eerste stappen gezet voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit: een analyse van het buitengebied, een enquête onder bewoners en ondernemers en een start van de samenwerking me politie, brandweer en toezichthouders.
- Het ontwerp-bestemmingsplan voor de Randweg Opheusden is in 2021 in procedure gegaan.
- Eind 2021 heeft de raad de Transitievisie Warmte vastgesteld. Doel van dit plan is om de woningen in Neder-Betuwe uiterlijk in 2050 van het aardgasnet af te kunnen sluiten.
- De laatste fase van het project Casterhoven wordt gebouwd, de grondexploitatiemaatschappij is in 2021 ontbonden.
- In het Rivierenland is het Regionaal Economisch Ambitiedocument 2022-2025 opgesteld, in de zomer hebben alle gemeenteraden dit vastgesteld.
- Van de 51 Gelderse gemeenten hebben wij de 14e plaats bemachtigd in de ranglijst van MKB-vriendelijkste gemeente 2020-2021.
- Het definitief ontwerp voor de Veerhaven Ochten is gereed.
- De klompenpaden in Dodewaard en Ochten zijn klaar, een pad in IJzendoorn is in ontwikkeling. Daarnaast is gestart met het XL-klompenpad, dat alle paden gaat verbinden.
- In september 2021 heeft de raad de nota Sociaal Domein 'Samen verder op de ingeslagen weg' vastgesteld, met de bedoeling de transformatie in het sociaal domein verder vorm te geven en nieuwe stappen te kunnen zetten.
- Het lokale Sportakkoord is onder de naam Lokaal Akkoord Neder-Betuwe Bloeit! uitgebreid met lokale doelstellingen en ambities uit het Nationaal Preventieakkoord. Dit heeft geleid tot een Breed Leefstijlakkoord, dat uiting geeft aan onze visie dat sport, bewegen, preventie en een gezonde leefstijl nauw met elkaar verbonden zijn
- We zijn met twee basisscholen gestart met pilots ‘jeugdhulp in de school’. De pilots hebben als doel om kinderen en gezinnen eerder en sneller te kunnen helpen met laagdrempelige hulp, waarvoor normaal gesproken een verwijzing van het Kernpunt of de huisarts voor nodig is.
- Op 1 april 2021 zijn de nieuwe overeenkomsten met aanbieders voor Huishoudelijke ondersteuning van start gegaan. Hiermee hebben we een actueel normenkader, waarmee we onze inwoners passende ondersteuning in het huishouden kunnen bieden.
- Bij de realisatie van de multifunctionele accommodatie (MFA) in Dodewaard zijn in 2021 beide basisscholen aangesloten.
- In de zomer van 2021 is de vernieuwde, meer publieksvriendelijke gemeentelijke website live gegaan. Kort daarna heeft de raad een nieuwe visie op Communicatie en Participatie vastgesteld.
Financieel resultaat
Het financieel resultaat over 2021 komt uit op € 6.983.000 voordelig. Wij stellen in deze Jaarstukken voor een deel van dat financieel voordeel te bestemmen voor het alsnog uitvoeren van een aantal activiteiten die in 2021 vertraagd raakten of uitgesteld moesten worden. Het overblijvende financieel resultaat van € 6.056.597 voegen we, conform gestelde kaders in de nota reserves en voorzieningen, toe aan de algemene reserve. Hierdoor verbetert onze financiële weerstandscapaciteit.
Een belangrijk onderdeel van een duurzame en gezonde financiële huishouding is onze weerstandscapaciteit: de verhouding tussen de risico’s vertaald in geld en het beschikbare financiële weerstandsvermogen. Gemiddeld genomen wordt in den lande een weerstandsratio van 1 gezien als voldoende, dat is indertijd ook als minimum opgenomen in het coalitieakkoord. U kunt in paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicomanagement lezen dat de weerstandsratio voldoet aan dit uitgangspunt.
Analyse
Het was in de bestuursrapportage in het najaar al enigszins voorzien: het saldo van de Jaarstukken wijkt af van wat wij toen verwachtten. Op peildatum 1 oktober 2021 verwachtten we het jaar af te sluiten met een resultaat van € 2.275.000, in realiteit is het saldo hoger dan dat.
Daarom hebben wij geanalyseerd wat de oorzaken zijn van het relatief hoge jaarrekeningsaldo. Daarbij gaf onze accountant aan dat Neder-Betuwe hierin niet uniek is: veel gemeenten hebben dit jaar te maken met relatief hoge incidentele overschotten - verbonden partijen eveneens.
De overschotten hebben onder andere te maken met de coronapandemie: enerzijds hebben we van het Rijk ruimhartige financiële compensaties gekregen, anderzijds zijn opnieuw niet alle geplande werkzaamheden doorgegaan zoals geraamd. Verder zijn in het jaarrekeningresultaat enkele tussentijdse winstnemingen in grondexploitaties opgenomen, evenals meevallende opbrengsten uit bouwleges: enkele grote projecten hebben eind 2021 gezorgd voor een hogere opbrengst hiervan. Op het gebied van Jeugdzorg is een voordeel ontstaan doordat een aantal cliënten met kostbare jeugdzorg is uitgestroomd en de ontwikkeling van de Wmo-uitgaven valt mee ten opzichte van de raming die dit najaar is gemaakt.
Wanneer we de grootste overschotten uit deze Jaarstukken (met een bedrag van € 100.000 of meer) op een rij zetten, geeft dat het volgende beeld.
Voorzienbaarheid
Dat brengt ons bij een tweede vraag die we onszelf ook hebben gesteld: in hoeverre hadden we het saldo bij de laatste bestuursrapportage beter kunnen prognosticeren? Uit de analyse blijkt dat op peildatum 1 oktober 2021 niet alle overschotten op de euro nauwkeurig te voorzien waren. Maar we zien ook dat een aantal trends en ontwikkelingen die tot de overschotten in deze jaarrekening zouden leiden, zich toen al wel aftekenden. Zo was toen al duidelijk dat er winstnemingen zouden komen, maar ook dat de coronacompensaties (te) ruim ingestoken waren.
Hier leren we van: samen met de ambtelijke organisatie nemen we maatregelen om prognoses te versterken, niet alleen voor tekorten, maar ook voor overschotten. En we maken ruimte in de bestuursrapportages om - al dan niet letterlijk - winstwaarschuwingen te kunnen geven wanneer precieze bedragen nog niet helder zijn.
Stoplichtmodel
In dit voorwoord wijzen we u graag nog even op de leeswijzer van deze jaarstukken en in het bijzonder op het stoplichtmodel dat we hanteren. Voor het resultaat, de planning en de inzet van middelen gebruiken we stoplichtkleuren om aan te geven hoe het jaar is afgesloten. We vragen in het bijzonder uw aandacht voor twee situaties die zich op verschillende plekken voordoen.
- De kleur rood wordt in deze jaarstukken twee kanten uit gebruikt voor budgetafwijkingen: voor overschrijdingen én overschotten van meer dan € 25.000. Dat heeft een financieel-technische achtergrond: wanneer er bijvoorbeeld meer inkomsten zijn gerealiseerd dan geraamd, betekent dat weliswaar een voordeel, maar feitelijk een begrotingsonrechtmatigheid, die met de vaststelling van deze jaarstukken wordt rechtgezet.
- Het is mogelijk dat er op een programma veel thema's groen gekleurd zijn, terwijl er op hetzelfde programma ook budgetafwijkingen zijn. Deze afwijkingen hebben in dat geval te maken met onderwerpen die geen betrekking hebben op de thema's. In alle gevallen zijn de afwijkingen gedetailleerd toelichting onder de vraag 'Wat heeft het gekost?'.
Deze keuzes zijn gemaakt omdat deze Jaarstukken qua opzet (wettelijk moeten) aansluiten bij de begroting en de tussentijdse rapportages van het afgelopen jaar. Met ingang van het nieuwe begrotingsjaar 2023 - dat gebaseerd is op het nieuwe coalitieakkoord - richten we dit helderder en begrijpelijker in.
Woord van dank
We bedanken onze maatschappelijke partners, het bedrijfsleven, verenigingen, kerken, scholen, zorginstellingen, hulpdiensten, betrokken inwoners en vrijwilligers voor hun inzet en veerkracht in 2021. Zelfs onder lastige omstandigheden hebben zij de kracht van Neder-Betuwe zichtbaar gemaakt.
Tot slot een woord van dank richting onze medewerkers en de medewerkers van onze verbonden partijen. De maatregelen om coronabesmettingen binnen het gemeentehuis te voorkomen en het werken op afstand van collega’s hebben het werk ook in 2021 niet gemakkelijk gemaakt. Deze jaarstukken laten zien dat het hen gelukt is de dienstverlening draaiende te houden in een jaar waarin weinig vanzelfsprekend was. Hun enthousiasme en flexibiliteit heeft ervoor gezorgd dat er veel is gerealiseerd.
Afsluiting
Met deze jaarstukken sluiten wij een bestuursperiode af: 2021 was het laatste volledige jaar van de coalitieperiode 2018-2022. Op deze periode kijken wij met een goed gevoel terug. Verreweg de meeste ambities zijn behaald of in de steigers gezet. De financiële situatie is goed te noemen - niet ruim, maar zeker niet slecht gezien de financiële uitdagingen waarvoor het Rijk ons stelt.
We gaan graag het gesprek over deze jaarafsluiting aan met de raad in nieuwe samenstelling.
Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Neder-Betuwe
De secretaris, De burgemeester,
Gerrit Stam Jan Kottelenberg